νιέλλο

Σχέδιο χαραγμένο και ζωγραφισμένο επάνω σε άργυρο ή χρυσό. Η τεχνική του είναι πολύ απλή: επάνω σε μια χρυσή ή αργυρή πλάκα χαραγμένη με οξύ εργαλείο και ύστερα σκαλισμένη με το κοπίδι τοποθετείται σε λεπτό στρώμα ένα κράμα από άργυρο, μόλυβδο κόκκινο χαλκό, θειάφι και λίγο βόρακα. Το κράμα έχει μαύρο χρώμα από το οποίο προέρχεται η ονομασία ν. (από το λατινικό nigellum). Όταν η πλάκα έρθει σε επαφή με τη φωτιά, το μείγμα διαλύεται και γεμίζει τα σκαλίσματα. Όταν η πλάκα κρυώσει, αφαιρείται προσεκτικά το περιττό υλικό με ξύστρες. Ενώ τα διακοσμημένα με ν. αντικείμενα είναι αρκετά κοινά στη βυζαντινή και στην ανατολική τέχνη, η μεσαιωνική τέχνη άφησε ελάχιστα δείγματα. Τον 15o αι. το ν. αποτέλεσε σχεδόν αποκλειστικά ιταλικό προϊόν, στο οποίο εργάστηκαν τεχνίτες όπως ο Μάζο Φινιγκουέρα, δημιουργός της Στέψης του Μπαρτζέλο της Φλωρεντίας και ο εξαίρετος Περεγκρίνο ντα Τσεζένα, που πολλά έργα του βρίσκονται στη συλλογή Ρότσιλντ στο Παρίσι. Εκτός από αυτούς τους τεχνίτες εργάστηκαν με ν. και περίφημοι καλλιτέχνες, όπως ο Αντόνιο Πολαϊόλο, ο Μπρουνελέσκι, ο Φραντσέσκο Φράντσια και ο Φόπα. Τον 16o αι., εκτός από τον Μαρκαντόνιο Ραϊμόντι, ο μόνος μεγάλος τεχνίτης και θεωρητικός της τεχνικής του ν. ήταν ο Μπενβενούτο Τσελίνι· ύστερα από αυτόν, ο τύπος της χρυσοχοϊκής με ν. παράκμασε με ταχύ ρυθμό. Σταυρός από χαλκοπυρίτη με Εσταυρωμένο από νιέλλο, δώρο του πάπα Γρηγόριου στη Θεοδολίνδη (6ος αι.) (Μητρόπολη της Μόντσα, Ιταλία).